مدیریت ریسک و بحران در سازمان‌ها
مدیریت ریسک و بحران از بخش‌های اساسی مدیریت سازمانی هستند.
این نوع مدیریت به بررسی اتفاقات غیرمنتظره‌ای می‌پردازد که ممکن است اهداف و عملکرد سازمان را تحت تاثیر قرار دهند. مدیریت ریسک، چارچوبی را برای رسیدگی به عدم اطمینان در کار ارائه می‌دهد و مدیریت بحران بر کاهش تاثیرات منفی بحران‌ها تمرکز دارد.
مدیریت ریسک و بحران بر توانایی رهبران کسب و کار در درک و اعمال استراتژی‌های موثر برای تطابق با تغییرات و بحران‌های بالقوه تاکید دارد. جالب این است که با وجود به رسمیت شناخته شدن اهمیت ریسک و بحران، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که اغلب توجه اندکی به این موضوع در محیط‌های آموزشی می‌شود که ممکن است مدیران آینده را غافلگیر کند.
در نتیجه می‌توان گفت، مدیریت ریسک و بحران برای پایداری سازمان‌ها امری ضروری است. شرکت‌ها باید نقشه‌های استراتژیکی را در زمینه کاهش اثرات مخرب بحران آماده سازند تا از این طریق بتوانند از فرصت‌هایی که ممکن است به همراه بحران‌ها پدید آیند، استفاده کنند. در ادامه به بررسی دقیق‌تر تاریخچه، اصول و تکنیک‌های مدیریت ریسک و بحران خواهیم پرداخت، با ما همراه باشید.
تاریخچه مدیریت ریسک و بحران
تاریخچه مدیریت ریسک و بحران نشان‌دهنده پیچیده‌تر و پربسامدتر شدن بحران‌ها است. مدیریت ریسک در ابتدا بر تشخیص و رسیدگی به تهدیدهایی مشخص تمرکز داشت. مدیریت بحران اولیه نیز به دست و پنجه نرم کردن و بیرون آمدن از اتفاقات غیرمنتظره می‌پرداخت. با گذشت زمان، این دو حوزه بیش از پیش با یکدیگر ترکیب شدند و بر اهمیت پایداری و تطبیق‌پذیری در برنامه‌ریزی سازمانی تاکید کردند.
یکی از موارد جذاب در این حوزه به هنگام وقوع همه‌گیری کرونا رخ داد. در آن موقع دیدیم که با وجود قبول اهمیت مدیریت ریسک و بحران، سازمان‌های کمی برای مقابله با چنین بحران گسترده‌ای آماده بودند. این عدم آمادگی نشان‌دهنده اهمیت بیش از پیش برنامه‌ریزی برای بحران‌های آینده در شرکت‌ها و سازمان‌ها است.
در اینجا به مفاهیمی با نام مدیریت مستمر کسب‌و‌کار، پایداری عملیات و پایداری سازمانی برمی‌خوریم. این مفاهیم که اغلب به جای یکدیگر به کار می‌روند، تفاوت‌هایی نیز دارند که آنان را از هم متمایز می‌کند. این تفاوت‌ها به روشن‌تر شدن اهداف و بهبود برنامه‌ریزی برای رسیدگی به اختلالات کمک می‌کنند.
تاریخچه مدیریت ریسک و بحران در سازمان‌ها نشان‌دهنده حرکتی از سوی اقدامات واکنشی به سمت استراتژی‌های فعالی است که بر پایداری سازمان تاکید می‌ورزند. مسئله همه‌گیری کرونا، موضوعی بود که اهمیت این نوع برنامه‌ریزی را به روشنی نشان داد.
مدیریت ریسک و بحران به عنوان یک حوزه کلیدی در رشته مدیریت کسب و کار امروزه اهمیت فزاینده ای پیدا کرده است. به همین دلیل، افزودن این سرفصل به دوره های تحصیلی مانند دکتری مدیریت کسب و کار می تواند بسیار مفید باشد. در این دوره ها، دانشجویان با چارچوب های مفهومی و ابزارهای عملی مدیریت ریسک آشنا می شوند. آنها یاد می گیرند که چگونه ریسک های استراتژیک، عملیاتی، مالی و حقوقی را شناسایی، ارزیابی و مهار کنند. همچنین، دانشجویان مهارت های مدیریت بحران را فرا می گیرند تا بتوانند با چالش های غیرمنتظره مقابله و از پیامدهای منفی آنها بکاهند. این آموزش ها به دانشجویان کمک می کند تا به عنوان مدیران ارشد، سازمان ها را در شرایط پرریسک و بحرانی هدایت کنند و از آسیب پذیری آنها بکاهند.
مدیریت ریسک و بحران در صنعت
مدیریت ریسک و بحران در صنعت شامل تشخیص، اندازه‌گیری و اولویت‌بندی اتفاقات غیرمنتظره است. اقدامات هماهنگ برای کاهش، کنترل و نظارت بر این رویدادهای ناگوار از پی مدیریت ریسک و بحران در صنعت می‌آیند. این مبحث دربرگیرنده طیف وسیعی از فعالیت‌ها، شامل برنامه‌ریزی برای نقشه‌های مدیریت اضطراری، استراتژی‌های مستمر کسب‌و‌کار و تهیه نقشه‌های مدیریت بحران شرکت‌ها است.
بعضی از پژوهش‌ها آموزش با استفاده از واقعیت مجازی برای مدیریت ریسک بلایا را پیشنهاد می‌کنند. دیگر تحقیقات انجام شده نیز بر تعیین برنامه آمادگی برای شرایط اضطراری (EPP) که سیستم فرمان اتفاقات (ICS) را در سناریوهای بحران مختلف، فعال می‌کند، تاکید داشتند.
اصول مدیریت ریسک و بحران
اصول مدیریت ریسک و بحران مواردی چندوجهی هستند که شامل شناسایی، سنجش و اولویت‌بندی ریسک‌ها است. هدف از این کارها، استفاده هماهنگ از منابع در جهت کاهش، نظارت و کنترل احتمال یا تاثیر اتفاقات ناگوار است.
این اصول برای حفاظت و نگهداری از استمرار کسب و کار و پایداری سازمان، ضروری هستند. همچنین اصول مدیریت ریسک و بحران به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا از اتفاقات غیرمنتظره سربلند بیرون آیند.
با اینکه نگرش به مدیریت ریسک اغلب به عنوان فرایندی تحلیلی است، مدیریت بحران نیازمند پاسخ‌های سریع و انعطاف‌پذیر است. منابع، ارتباطات صحیح را برای دستیابی به مدیریت بحران مؤثر ضروری می‌دانند. این ارتباطات مستلزم تعادل اطلاعات و انگیزش کنش‌های مناسب از سوی کسانی است که تحت تاثیر بلایا قرار گرفته‌اند.به علاوه، اجرای اصولی مانند بهبود مستمر و مشتری محوری می‌توانند عملکرد نیروهای امدادی حین وقوع بحران را بهبود بخشند.
به طور خلاصه می‌توان گفت اصول مدیریت ریسک و بحران برای مقاومت سازمانی ضروری هستند. آنها نه‌تنها شامل پیش‌بینی و حل ریسک، بلکه شامل توانایی پاسخ موثر به بحران‌ها هستند. اعمال این اصول در مدیریت شرکت‌ها و استفاده از رویکردهایی مانند (ERM) که کل سازمان را در بر می‌گیرند، برای بهبود ارزش و پایداری سازمان‌ها پیشنهاد می‌شود.
استراتژی‌های ارتباطات مؤثر و استفاده از اصول کیفی مدیریتی نیز برای مدیریت بحران و شرایط اضطراری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند.
تکنیک‌های مدیریت ریسک و بحران
تکنیک‌های مدیریت ریسک و بحران چندوجهی بوده و چارچوب‌های نظری و کاربرد عملی برای رسیدگی به اتفاقات غیرمنتظره‌ای که می‌توانند بر اهداف سازمان تاثیر بگذارند را دربر می‌گیرند. این تکنیک‌ها شامل موارد زیر هستند:
- سنجش جامع ریسک
- برنامه‌ریزی استراتژیک
- ارتباطات مؤثر
این موارد برای دست و پنجه نرم کردن با تاثیرات منفی و بهبود کارایی فرایندها لازم‌اند.
لازم به ذکر است استفاده از مدلسازی هولوگرافیک سلسله مراتبی، همانطور که در مورد خطوط هوایی کنیا صورت پذیرفت، برای تصویرسازی خلاقانه از رویکردهای مدیریت ریسک بسیار کارآمد است. مطالعه این مورد به علاقه‌مندان پیشنهاد می‌شود.
بر خلاف آنچه گفته شد، در حالی که بعضی از پژوهش‌ها بر نقش استفاده فعال از مدیریت بحران در استمرار کسب و کار تاکید دارند؛ دیگر مطالعات به عدم توجه کافی به آموزش مدیریت ریسک و بحران اشاره می‌کنند. این موضوع نشان می‌دهد فرصت‌هایی که در اثر بحران‌ها ایجاد می‌شوند، معمولاً نادیده گرفته می‌شوند.
به علاوه، بخش لجستیک بر استفاده از چارچوب‌های سیستماتیک مانند فرایند تحلیل سلسله مراتبی برای اولویت بندی استراتژی‌های مدیریت ریسک تاکید می‌ورزد؛ در صورتی که صنعت رسانه بر حفظ اعتبار از طریق عبور مؤثر از بحران، تمرکز دارد.
مدیریت موثر ریسک و بحران در سازمان‌ها نیازمند ترکیبی از درک نظری و کاربرد عملی است. این موارد در متن خاص هر صنعت تعریف می‌شوند. تکنیک‌ها از سنجش جامع ریسک و مدلسازی سلسله مراتبی تا ابتکارات آموزشی و اولویت‌بندی سیستماتیک را شامل می‌شوند.
آموزش در زمینه مدیریت ریسک و بحران
مدیریت ریسک و بحران بخش‌های ضروری برای پایداری سازمانی هستند. محققان بر اهمیت آموزش مدیریت ریسک و بحران تاکید دارند که خود نشان‌دهنده آن است که دانش‌آموزان امروز که رهبران فردا هستند، درک کاملی از اهمیت این موضوعات را ندارند و توانایی بالقوه آنان برای تبدیل بحران‌ها به فرصت‌ها اندک است.
دیگر محققان به لزوم وجود استراتژی‌های موثر مدیریت بحران در سازمان‌های رسانه‌ای پرداخته‌اند. این سازمان‌ها با چالش‌هایی منحصربه‌فرد مانند مسائل اخلاقی، ارائه اطلاعات غلط و توانایی این استراتژی‌ها در حفظ شهرت و اعتبار آنها روبه‌رو هستند.
بعضی از پژوهشگران به بررسی ارتباطات حین بحران به عنوان ابزار کلیدی بازاریابی در مدیریت ضد بحران شرکت‌ها پرداخته‌اند. این موضوع خصوصا برای شرکت‌هایی که در زمینه‌ی سرمایه‌های نامحسوس تخصص دارند اهمیت دارد.
به طور خلاصه می‌توان گفت مثال‌های موجود در تحقیقات مختلف، نشان‌دهنده این موضوع است که مدیریت ریسک و بحران در بخش‌های مختلف شامل:
- سازمان‌های آموزش
- سازمان‌های رسانه‌ای
- شرکت‌ها
- سازمان‌های عمومی
- سازمان‌های خیریه
موضوعاتی ضروری هستند. توانایی مدیریت موثر بحران به حفظ موارد زیر وابسته است:
- اعتبار
- سرمایه‌داری
- اعتماد عمومی
- ثبات عملکردی
به نظر می‌رسد که هرچند بعضی از سازمان‌ها استراتژی‌هایی قوی برای مدیریت بحران تبیین کرده‌اند، نیاز مبرمی برای درک وسیع‌تری از اهمیت آموزش مدیریت بحران و آمادگی برای شرایط اضطراری وجود دارد.
مدیریت ریسک و بحران از ضروریات مدیریت سازمانی هستند. این نوع مدیریت به پیش‌بینی ریسک و بحران و چاره‌جویی به هنگام وقوع شرایط ناگوار می‌پردازد. سازمان‌ها باید برای رویارویی با اتفاقات غیرمنتظره، برنامه‌های استراتژیک و راهبردی داشته باشند تا بتوانند در کنار محافظت از اعتبار شرکت از فرصت‌هایی که همزمان با وقوع بحران پدید می‌آیند، استفاده کنند.
پر واضح است که استفاده از این تکنیک‌ها و اصول جهت رسیدن به برنامه‌ای استراتژیک و راهبردی در زمینه‌ی مدیریت ریسک و بحران بسیار موثر واقع خواهد شد. کارآفرینان و مدیران کسب و کار باید به فکر ساخت تیم مدیریت ریسک و بحران برای سازمان خود باشند. این تیم متخصص می تواند با شناسایی و ارزیابی دقیق ریسک ها، برنامه های پاسخگویی مناسب را طراحی و اجرا کند تا سازمان را در برابر بحران ها مصون نگه دارد.
منابع:
Knowledge of Risk and Crisis Management for Managers of Companies and Organizations/Uģis Začs/ACTA PROSPERITATIS - Sep 2023
Effective Crisis Management Strategies for Media Organizations: A Comparative Study/Amelia Said/Aug 2023
Tunahan Pekdemir /Journal of Business Research - Turk - Mar 2024
Bingjie Liu-Lastres /Tourism Management Perspectives - Feb 2023
نظر شما